Osmanlı İmparatorluğu'nun, öne çıkan kadınlarından biriside hiç şüphesiz Kösem Sultan'dır. Sultan 1.Ahmet'in hanımı, 4.Murat ve Sultan 1. İbrahim'in anneleri ve 4.Mehmet'in babaannesi olan Kösem Sultan hakkında hem olumlu hem de olumsuz rivayetler nakledilmiştir. Bu rivayetleri günümüzde ayırt etmek zor, oldukça zordur. Evlat katili olan da, yaptırdığı imarethanelerde binlerce yoksulu doyuran ve barındıran da aynı Kösem Sultandır.

Kösem Sultan Kimdir?

Kökeni hakkında Boşnak ya da Yunan asıllı olduğu yönünde bilgiler nakledilmiştir. Kişisel özellikleri hakkında söylenebilecek en net bilgiler, çok güzel ve alımlı bir kadın olması yanında, çok da zeki birisi olmasıdır. Henüz buluğ çağında tahtta bulunan 1. Ahmet'i etkileyebilmesi Kösem Sultan için zor olmamıştır. Aziz Muhmut Hüdayi'ye tabi olan 1. Ahmet'in dindarlığı ve devlet yönetimindeki kabiliyeti bilinmektedir. Bu karakterde ve hünerdeki bir Padişahı etkisi altına aldığı düşünüldüğünde Kösem Sultan'ın ne kadar maharetli ve zeki olduğu anlaşılır. Osmanlı İmparatorluğu'nun çalkantılı bir döneminde bu yapıdaki bir kadının devre damgasını vurması kaçınılmaz olmuştur. Padişahların çocuk yaşta tahta çıktığı ve genç yaşta öldüğü, 1. Mustafa gibi akli yönden zayıf olanların tahta çıktığı bu dönemde; iktidar hırsı yüksek olan Kösem Sultan'ın kendisini yönetimden uzak tutması elbette imkansızdı. Kösem Sultanla ilgili öne çıkan bilgi ve olaylardan bazılarını sıralamak gerekirse...

Kösem Sultan'ın Öne Çıkan Özellikleri

• Bütün Padişah hanımlarının ortak yönü olan Müslüman olma ve iyi bir Türkçe'ye sahip olma zorunluluğu kendisinde fazlası ile mevcut idi.
• Güzelliği, zekası, cesareti ve iktidar hırsı öne çıkan dört özelliğidir. Eşi 1. Ahmet'in vefatından sonra zamanın şartlarına göre hareket etmesi de iyi bir siyasetçi olduğunu göstermektedir. Güçlü Padişahlar tahta çıktığında sessiz kalması, zayıf Padişahlar tahta çıktığında ise iktidara ortak olması siyasi zekasını göstermektedir.
• Genç Osman'ın kısa süren saltanatında saraydan uzaklaştırılması, Kösem Sultan'ın Padişaha karşı iyiden iyiye kinlenmesine sebep olmuştur. Yeniçerilerin Genç Osman'a karşı olan hoşnutsuzluğunu kendi adına iyi değerlendirmiş ve katline giden süreçte etkin rol oynamıştır.
• İktidarda söz sahibi olabilmek adına, Sultan 1. Mustafa gibi deli bir Padişahın iki kez tahta çıkmasını sağlamıştır.
• Oğlu 4. Murat'ın saltanatının bir kısmında devleti Kösem Sultan yönetmiştir. Çok küçük yaşta tahta çıkan 4. Murat, saltanatının ilk yıllarında bütün olan biteni sadece seyretmiş ve gücü ele geçireceği günü sabırla beklemiştir. Devlete hükmedebilecek gücü ele geçirdiğinde ise ilk işi annesi Kösem Sultan'ı, saraydan ve yönetimden uzaklaştırmak olmuştur.
• Sultan 1. İbrahim'e karşı yapılan darbe girişiminde ve katledilmesinde sessiz kalarak, Padişahın öldürülmesinde pay sahibi olmuştur.
• Torunu 4. Mehmet'e karşı yapılan başarısız darbe girişiminde yine baş rolde Kösem Sultan vardır.
• Kösem Sultan, en az kendisi kadar zeki ve cesaretli olan 4. Mehmet'in annesi Turhan Sultan tarafından feci bir şekilde katledilerek ortadan kaldırılmıştır.
• Hayırsever olduğu da bilinmektedir. Cami, hamam, mektep, çeşme ve bir çok eser inşa ettirmiştir. Kurduğu vakıf ile bir çok yoksulun ihtiyaçlarını temin etmiştir.

Bu saydığımız olaylar ve bilgiler neticesinde Kösem Sultan'ı bir çok konuda eleştirebiliriz. Kendi adıma Kösem Sultan hakkında bir yorum yapmaya lüzum görmedim. Zaten, yaşanan olaylar ve Devletin uğradığı zarar ortada. Eğrisiyle doğrusuyla ortada bir gerçek varsa; Kösem ve Hürrem Sultanların kendilerine tarih kitaplarında, dünya devam ettikçe isimlerini daima yazdıracak olmalarıdır.

MUSTAFA ATAK